Uzmanların önerisi tek merkezden mücadele! “Deprem Bakanlığı kurulsun”

17 Ağustos 1999 Büyük Marmara depreminden sonra Türkiye’nin gündeminden düşmeyen deprem gerçeği, kendisini bir kez daha hatırlattı.

Bugün Türkiye’de depremle mücadele farklı bakanlıkların alt birimlerinde ele alınıyor. Çevre Şehircilik ve İklim Bakanlığı kentsel dönüşümle ilgilenirken, İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) kriz yönetimini yapıyor. Çalışmaları bakanlıkların alt birimleri yaptığı için bütçe de bu bakanlıklara ayrılan miktar içinde belirleniyor.

DEPREM YASASI 2 YILDIR ORTADA YOK

Deprem öncesi hazırlıkları belirleyen, yetki ve sorumlulukları dağıtan bir yasa yok. 2 yıl önce gündeme gelen deprem yasası çıkartılmadı. On yıllar içinde defalarca değiştirilmiş yönetmeliklerle süreç yürütülüyor.

BİLİM KURULLARI ETKİSİZ 

Kovid-19 dönemindeki gibi herkesin en sağlıklı bilgilendirme için takip ettiği tek bir deprem bilim kurulu yok. AFAD ve İBB’nin iki ayrı kurulu var. Panik anlarında vatandaşlar tek ağızdan itidalli bir açıklama yerine çeşitli isimlerin farklı yorumlarını dinliyor. Bu da paniğin artmasına neden oluyor.

DÖNÜŞÜMDE AYRI TELDEN ÇALIYORLAR

Kentsel dönüşümde önceliklerin belirlenmesi kaynakların da buna göre planlanması şu anki koşullarda mümkün değil. Bakanlıklar ve belediyeler ayrı ayrı çalışıyor, ayrı bütçeler ayırıyor. Maddi durumu iyi olmayan vatandaşın bırakın dönüşümü, yapı denetim firması çağırması bile ücreti nedeniyle imkansızlaşıyor.

İstanbul’un nüfusunu azaltmak ise Vatan Partisi dışında hiçbir parti tarafından dillendirilmiyor.

Sorunun nasıl çözüleceğini konunu uzmanlarına sorduk. En önemli vurguları “Deprem/ Afet Bakanlığının kurulması” şeklinde oldu.

Dr. Rifat Mutlu 1999-2006 yılları arasında İzmir Büyükşehir Belediyesi ‘Genel Sekreter Yardımcısı’ ve ‘Başkan Danışmanı’ olarak çalıştı. Görevdeyken Acil Kurtarma Sağlık Projesi (AKS) 110’u kurdu. Deprem konusunda ilk sorumuza verdiği yanıt, “Bu sorunları çözmek için acilen Deprem Bakanlığının kurulmasıdır.” görüşü oldu.

‘OKULLARDAN BAŞLAMALI’

Mutlu konuyu şöyle açtı:

“İkincisi, her şeyin merkezi hükümette olması gerekiyor. Bütün yetki orada tek ses olarak birleşmeli ve oradan yönetilmeli. Merkezi bir sistem ve disiplin şart. Belediyelerdeki yetersizlikler ve eğitimsizlik meselesinin ciddiyetle ele alınmaması gerekiyor.

“Bütün ilkokul ve ortaokullarda afet/ deprem kolunun oluşturulması gerekiyor. Hollanda’da risk merkezini görmüştüm. Çok büyük bir deprem simülasyonu kurmuşlar ve her aşamada ne yapılmalı orada vardı. Onun üzerinden öğretiliyordu. Bu merkeze Avrupa’nın değişik ülkelerinden insanlar ve öğrenciler gelerek eğitiliyordu.

“Kaynaklarımız ciddi şekilde zemin sağlamlaştırmalarına ve buna yönelik projelerin oluşturulmasına kullanılmalı.

“Deprem Bakanlığı çalışmalarında Japonya örnek alınabilir. Erken alarm sistemleri çok önemli. Ayrıca hastanelerde, okullarda kurtarma eğitimi verilmeli.”

‘Bakanlık yetmez güçlü bakanlık olmalı’

Eski AFAD İstanbul Müdürü Gökay Atilla Bostan, deprem konusundaki çalışmaların merkezileştirilmesinin şart olduğunu, bu işlerin bürokratlar üzerinden yürütülemeyeceğini belirterek, “Afet Bakanlığı kurulması çok önemli. Hatta bu konuda 30 yıl geç bile kaldık. Bakanlık da yetmez güçlü bakanlık olmalı. Ona siyasi nedenlerle karışılmamalı. Eli güçlü olmalı.” dedi.

Çeşitli bakanlıkların bir şubesi, genel müdürlüğü şeklinde depreme karşı çalışmaların yürütülemeyeceğini belirten Gökay Atilla Bostan, Bakanlığın önemli bir adım olacağını belirterek bu konuyu şöyle açtı: “Kurum, ancak bir bakanlığı arkasına alır, bakanlık ise hükümeti, dolayısıyla Meclisi arkasına alır. Güçlü yetkisi olacak, karışmayacaksın. Güçlü bütçesi olacak. Güçlü el olacak. Bakanı serbest bırakacaksın, gereğini yapacak. Çünkü sorun büyük. 30 yıl kaybettik. Bir an önce bu konuda mesafe almamız gerekiyor. Şunu açıkça söyleyeyim, risk İstanbul’a geldiği için bunları konuşuyoruz. Daha fazla zaman kaybedemeyiz. Sorun büyük. Çözüm de büyük ve acil olmalı.

“Bakanlık düzeyi, istediği yasaların çıkarılması, yeteri bütçe sağlanması ve kurumlar arası koordinasyondan ziyade bakanlıklar arası koordinasyonun sağlanması yani işin ilgili bakanlıkça sahiplenip, altındaki kurumu sevk etmesi.

“Düşünün bir bürokrat istediği yasaları hangi kolaylıkla, yeteri bütçeyi hangi kolaylıkla, bakanlıkları bırakın kurumları koordinasyonu bile hangi kolaylıkla yapabilir. Bürokrat ve Bakanlık arasındaki fark bu.

“Ayrıca, kriz yönetimini de ihmal etmeden süratle risk yönetimine geçiş sağlanmalıdır. Merkezi yönetim, yerel yönetimler ve halkın birlikteliği sağlanmalıdır, böylece devlet-kamu iradesi ile halk iradesinin birlikteliği sağlanmalıdır.”