Karlar hızlı arttı ücret yaya kaldı

İstanbul Sanayi Odası (İSO) ilgiyle takip edilen hem hem akademi hem de ekonomi basını için önemli çıktılar sunan Türkiye’nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu raporunu yayımladı. Rapor her sene yaza girişte açıklanırken bu sene Kahramanmaraş merkezli depremler yüzünden afetzede şirketleri kapsam dışında bırakmamak için yaz boyunca yürütülen çalışmalar sonucu dün açıklandı. Rapora ilişkin detayları İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan kamuoyu ile paylaştı. Çıktılara baktığımızda 2022 yılında önceki dönem ekonomi yönetimi tarafından uygulanan düşük faizli finansman politikası sayesinde kuruluşların finansman giderlerinin olumlu etkilendiğini gördük. Bununla birlikte artan ihracat, döviz fiyatlarındaki seyir ve enflasyonist ortam da dev sanayi firmalarının bilançolarının büyümesini sağladı.

İŞÇİ HAKKINI GECİKMELİ ALIYOR

İSO 500’e göre geçen yıl sanayi kuruluşlarının;

•  Üretimden satışları yüzde 119,
•  Net satışları yüzde 126.1,
•  Vergi ve faiz öncesi kârları yüzde 121.2,
•  Faiz, amortisman, vergi öncesi kârları yüzde 99.3,
•  Özkaynakları yüzde 123.8
•  Çalışan başına net üretimden satışlar yüzde 110.3 artarken
•  İstihdam oranındaki artış yüzde 4.1ve
•  Ödenen maaş ve ücretlerdeki artış yüzde 85.7’de,
•  Özel kuruluşlarda çalışan başına ödenen maaş ve ücretlerdeki artış (Yüzde 4.2’lik istihdam artışı dikkate alındığında) yüzde 78.5’te kaldı.

Toplantıda bu veriler ışığında neden işçinin hakkını alamadığını İSO Başkanı Bahçıvan’a sorduğumuzda özetle şu yanıtı verdi: “2022’den 2023’e geçerken yapılan artış var. 12 aylık değil de 15-18 aylık bakarsak çalışanlar açısından ücret artışlarının da önemli ölçüde yapıldığını düşünüyorum. Artışlar yansımadan yapılan bir çalışma olunca 2023’ü kapsamıyor. Daha uzun vadeli bir bakışla değerlendirme yapmak daha hakkaniyetli olur.”

BORÇLAR KISA VADEYE DÖNDÜ

2020’deki salgın süreci ile başlayan 2021’de bir dönem sıkılaşma olsa da sonbaharla birlikte yeniden gevşeme gösteren ve 2022 boyunca devam eden negatif reel faiz ortamı, enflasyonist etkilerle de sanayi kuruluşlarının bilançolarını toparlamasına imkan sağlasa da işin boyutu sadece bununla sınırlı değil. İSO Başkanı Bahçıvan’ın da dikkat çektiği üzere geçen yıl, “İSO 500 kuruluşlarında borçların vadelerine göre gelişimine baktığımızda ise kısa vadeli mali borçlardaki artışın yüzde 99 ile uzun vadeli mali borçlardaki yüzde 37’lik artışın üzerinde gerçekleştiğini görüyoruz.” Böylece kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlara oranı yüzde 52.1’e çıkarak 2008’deki küresel finansal kriz dönemindeki yüzde 51.5’lik seviyeyi de aştı. Kısa vadeli borçluluk rekor seviyeye ulaştı. 2016’da bu oran yüzde 37.8’e kadar gerilemişti. Bahçıvan, “Bu artışta, negatif faiz ortamının yanı sıra yeni kredi uygulamalarının kısa vadeli kredi kullanımını özendirmesinin etkili olduğu anlaşılıyor. Yüksek faiz ortamında firmaların bu durumdan çok daha olumsuz etkileneceğini söyleyebiliriz.” uyarısı yaptı.

ZİNCİRDE KIRILMA OLABİLİR

Bahçıvan’ın verdiği bilgilere göre;

•  İSO 500’de mali borçların yüzde 64 artışla 796 milyar liradan 1.3 trilyon liraya çıktı.
•  Diğer borçlar yüzde 70’e yakın bir artışla 711 milyar liradan 1.2 trilyon liraya yükseldi.
•  2021’e benzer şekilde 2022’de de diğer borçların mali borçların üzerinde bir büyüme sergilediği dikkat çekiyor.
•  Başka bir deyişle faaliyetlerin finansmanında ticari borçlar daha fazla kullanılmış durumda.
•  Ticari borç kullanımının artmasından, firmaların kaynak ihtiyacını finans kuruluşları dışında, kendi içlerinde borçlanarak çözmeye çalıştıkları anlaşılıyor.
•  Ekonominin küçülmeye başladığı bir dönemde bu borç döngüsüne girilmesi, reel sektörü en çok zorlayan konulardan biri olacak.
•  Bu durumun önümüzdeki günlerde sektörler arasındaki değer zincirlerinde bir kırılmaya neden olabilir.

EMEK ÜZERİNDEN REKABET GELECEĞİMİZ İÇİN TEHLİKELİ

İSO Başkanı Bahçıvan’a, “Bir sanayici kesimi yabancı/mülteci çalışanlar olmasa fabrikalar kapanır’ derken, ‘Bir kesim ise bugüne kadar onlar mı vardı?’ yanıtını veriyor. Sizin tutumunuz nedir?” diye sorduğumuzda şu uyarıları yaptı: “Yabancı çalıştırma meselesi; Türkiye’nin üretimine nitelik, bu topraklara değer katacak insanlar açısından yerli olsun yabancı olsun sıkıntı yok. Ancak emek değerine nitelik getirmeden sadece emek gücü üzerinden rekabetle yabancıların ülke ekonomisine destek sağlamasına bakacak olursak bu bizi sonu olmayan bir yolculuğa götürür. Türkiye’nin sadece emekten rekabet gücü yaratmak için geleceğini, sosyolojik ve demografik yapısını tehlikeye atacak bir demografik yapıya karşıyız. Sonu olmayan bir yolculuğa çıkarız. Emeğe dayalı rekabet ile sanayideki istihdamın önünü açarsak bu gelecek nesillere toplumsal sorun bakımından ciddi anlamda yük bırakır. Ama değer kazandıracak, birikim ve tecrübe kazandıracak seçilmiş bir iş gücünün yabancılar için de desteklenmesinde bir sorun görmüyoruz.”

MADDE MADDE İSO 500

•  Üretimden satışlar yüzde 119 oranında artarak 4 trilyon 485 milyar lira oldu: Bu yüksek oranlı artışta, ihracattaki güçlü performansın yanı sıra canlı yurt içi talep, yükselen kur ve fiyatlar ile ihracat gelirlerinin TL karşılıklarındaki artışın belirleyici rol oynadı.
•  2022 yılının verileri yıl sonu tüketici enflasyonu ile arındırıldığında üretimden satışlar reel olarak 2021 yılına göre yüzde 33.3 arttı. ÜFE dikkate alındığında ise reel artış yüzde 10.8’de kaldı.
•  İhracat yüzde 14.1’lik artışla 98 milyar dolara yaklaştı. Türkiye genelinin 1.2 puan üzerinde ihracat artışı sağlandı.
•  Faaliyet kârı yüzde 96 oranında artarak 671 milyar liraya çıktı.
•  Faaliyet kârlılığı oranı yüzde 14.8’den 2 puan düşerek yüzde 12.8’e geriledi.
•  Üretim faaliyeti dışı net geliri 111 milyar lira artmış ve bir önceki yıla göre artış oranı yüzde 14.6 ile sınırlı kaldı.
•  Üretim faaliyeti dışı gelirlerinin dönem kâr ve zarar toplamı içindeki payı son 5 yılda yüzde 88’den yüzde 23’lere kadar geriledi. Sanayici son yıllarda giderek daha fazla esas faaliyetlerine odaklandığını ve kârını gerçek işinden elde etti.
•  Finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı yüzde 61.1’den yüzde 41.3’e indi. 2018’de bu oran yüzde 89’du.
•  İSO 500’ün aktif toplamı yüzde 83 artarak 2.1 trilyon liradan 3.9 trilyon liraya yükseldi.
•  Özkaynaklar 624 milyar liradan 1.4 trilyon liraya yükselerek yüzde 124 arttı.
•  Toplam borçlar 1.5 trilyon liradan 2.5 trilyon liraya çıkarak yüzde 67 büyüdü.
•  İSO 500’ün devreden KDV yükü yüzde 107 oranında artarak 49 milyar liraya yaklaştı.